Oorspronkelijke tekst (Engels): The Guardian, 6 januari 2021
door Rebecca Solnit
Rebecca Solnit is een Amerikaanse schrijver. Ze heeft over verschillende onderwerpen geschreven, waaronder feminisme, het milieu, politiek en kunst.
Afgelopen woensdag deed de president van de Verenigde Staten een poging tot staatsgreep. Een rechtse meute probeerde die staatsgreep te plegen in de vorm van een geweldadige rel waarbij het Capitool werd bestormd. Ze verstoorden de procedure van de erkenning van de verkiezingszege van Joe Biden en Kamala Harris door het Congres. Die procedure was eerder die dag al ontwricht door gekozen volksvertegenwoordigers die te kwader trouw beweerden dat de presidentsverkiezingen niet rechtsgeldig waren verlopen en dat het presidentschap van Trump derhalve moest worden gecontinueerd. Ook dát was een couppoging, een poging om de grondwet te schenden en de wil van de kiezers terzijde te schuiven. Binnen en buiten het Capitool waren dit twee gezichten van één en hetzelfde fenomeen, dat in gang werd gezet door de leiders van de Republikeinse partij en de Amerikaanse president. De meute op straat zou er niet zijn geweest zonder de politici binnen. Die politici geven nu uiting aan hun afschuw en verwerping, maar zijn hier mede schuldig aan.
Als Mitch McConnell en andere Republikeinse leiders de rechtmatige winnaar van de presidentsverkiezingen begin november gewoon hadden erkend, en als de rechtmatige verkiezingsuitslag niet vanuit de regering in twijfel was getrokken, zou er geen meute zijn geweest. Omdat ze er niet in geslaagd waren genoeg kiezers het stemmen onmogelijk te maken teneinde een Republikeinse overwinning te garanderen, besloten de Republikeinse partij en de regering-Trump om te proberen de uitslag terugwerkende kracht teniet te doen. Trump vuurde de meute aan, nadat hij haar al maandenlang had opgehitst, alsof hij een lont in een kruitvat had gestoken.
Ik noem het een couppoging omdat, hoewel de bevestiging van het presidentschap van Biden er niet door verhinderd werd, dit beslist deel uitmaakte van een campagne om de aanstaande regering van haar legitimiteit te beroven en daardoor te verzwakken. Het zat er al een hele tijd aan te komen, na jaren van toenemende woede, vooral onder witte mannen, aangewakkerd door Trump zelf en de National Rifle Association, Fox News en de verschillende rechtse ʻdeskundigen,ʼ de Republikeinse partij, de diverse gezichten van het witte nationalisme en extreem-rechtse groeperingen zoals de Proud Boys. Het is een woede die zich richt tegen het feit dat andere mensen volgens de wet gelijk zijn, en dat vrouwen en mensen van kleur ook zouden moeten kunnen regeren nu de macht gelijker verdeeld begint te worden – dezelfde woede die een zwarte president van zijn legitimiteit trachtte te beroven door zijn geboorteplek in twijfel te trekken en obstructie te plegen. Het is een woede die zich richt tegen de gelijkheid.
Democratie is een reeks afspraken om samen beslissingen te nemen en de uitkomst daarvan te respecteren, of je dat nu leuk vindt of niet. Het soort geweld dat we op Capitol Hill hebben gezien is autoritair, een manier om te proberen andere mensen te dwingen zich te onderwerpen aan de wil van de daders. Dit geweld komt van witte mannen die lange tijd de enige mensen met macht in dit land zijn geweest, en die zich nu gemarginaliseerde en onderdrukte buitenstaanders wanen, omdat anderen ook macht en een stem zouden kunnen krijgen. We hebben dit soort mannen afgelopen zomer gezien toen ze met halfautomatische geweren de hoofdstad van Michigan binnenvielen, en we zagen ze weer toen een handvol van hen werd gearresteerd wegens een complot om gouverneur Gretchen Whitmer van Michigan te ontvoeren. We zagen ze bij racistische schietpartijen, van de grens van Texas tot aan een synagoge in Pennsylvania.
Deze couppoging werd in de hand gewerkt door de steeds ongeremdere ideologie van geweld die we steeds weer hebben gezien, in de massale schietpartijen die in het Amerika van deze eeuw de norm zijn geworden, en in het fetisjeren van vuurwapens en wapenrechten, waardoor deze moordmachines en de doodslag die zij zaaien steeds vaker zijn gaan voorkomen, wat ertoe heeft geleid dat wapengeweld inmiddels een van de belangrijkste doodsoorzaken in Amerika is.
Terwijl ik schrijf, hoor ik een Republikeinse leider op tv zeggen: ʻVergeet niet dat wij de partij van wet en orde zijn.ʼ Natuurlijk was de rel in het Capitool technisch gezien wetteloos, maar ʻwet en ordeʼ als rechtse slogan betekent dat zíj de wet zijn en dat zíj hun versie van orde kunnen opleggen.
Autoritarisme is altijd een ideologie van ongelijkheid: ik maak de regels, jij volgt ze, ik verander ze naar believen en ik straf degenen die zich niet aan de regels houden, of – als ik daar zin in heb – degenen die dat wel doen, gewoon omdat ik dat kan. Frank Wilhoit heeft ooit gezegd: ʻHet conservatisme bestaat uit precies één stelling … Er moeten groepen zijn die door de wet beschermd worden maar zich niet gebonden voelen, naast groepen die door de wet gebonden zijn maar niet worden beschermd.ʼ Deze mensen laten zien dat zij zich door niets gebonden voelen en dat ze verwachten alles te kunnen krijgen wat ze willen. ʻAanspraakʼ is daar een te bescheiden woord voor.
Wat in eerste instantie op het spel stond, was een verkiezingsuitslag. Maar in feite het gaat ook om de rechtsstaat en de rechten van de kiezers. En uiteindelijk gaat het tevens om het gezag van feiten en bewijzen, en om de status van de geschiedenis en de wetenschap, en om het gegeven dat niemand het recht heeft om al deze dingen voor zijn of haar persoonlijke gewin terzijde te schuiven. Het standpunt van Trump is altijd geweest dat hij dat recht wél heeft. Het is nu tot een crisis gekomen, omdat een meute een grondwettelijk voorgeschreven procedure voor een vreedzame machtsoverdracht wilde saboteren. Het stond altijd al vast dat dit zou gaan gebeuren, omdat Trumps macht volgens de wet qua reikwijdte en duur eindig is, terwijl hij zelf wil dat die macht oneindig is; hij stond altijd al op voet van oorlog met de wet, en hij had altijd al een vrijwilligersleger achter de hand dat bereid was hem te helpen om de macht te grijpen. Afgelopen week heeft dit leger zich gedragen als een écht leger, als een vijandige bezettingsmacht in de hoofdstad van het land. Dit is wat hij heeft gewild en georkestreerd, en dit is wat we hebben gekregen.
Trump was de meest productieve openbare leugenaar die Amerika ooit heeft gezien, en zijn leugens vormden een essentieel onderdeel van zijn autoritarisme – een weigering om gebonden te zijn door feiten, of zelfs maar door dingen die hij een dag eerder zelf nog had gezegd of gedaan. Hij eiste een parallelle werkelijkheid waarin hij de verkiezingen had gewonnen, en had al veel eerder de basis gelegd voor de claim dat het onrechtmatig zou zijn als hij zou verliezen. In een video-opname van woensdag zei Trump tegen de meute ʻWij houden van jullie,ʼ terwijl hij hen opdroeg om naar huis te gaan, maar ook volhield dat de verkiezingen gestolen waren, wat de reden was dat ze daar in de eerste plaats waren. Ivanka Trump zou een tweet hebben verwijderd waarin ze de opstandelingen ʻAmerikaanse patriottenʼ noemde.
De Trumps en hun loyalisten in het staatsapparaat proberen het ergste van wat er is gebeurd te verloochenen en doen alsof ze erdoor verrast werden, maar intussen blijven ze het ressentiment voeden. Er is de afgelopen tijd gespeculeerd dat we ofwel te maken zouden krijgen met een succesvolle coup, waarbij de verkiezingen gestolen zouden worden, ofwel met een mislukte coup – maar daar tussenin zit nog iets anders dat ook heel verraderlijk is: het vestigen van indruk dat het democratische proces en de nieuwe regering onrechtmatig zijn. Daardoor blijven de aanhangers van Trump hun leider en zichzelf beschouwen als boven de wet verheven, en denken ze het recht te hebben om de wet naar hun hand te zetten, op basis van gemanipuleerde feiten. Ze bouwen aan een parallelle werkelijkheid en lijken te willen dat er een schaduwregering komt die de legitieme regering kan bekritiseren en ondermijnen. Dat is wat we de afgelopen week hebben gezien.
Vertaling: Menno Grootveld