door Peter Edel
Peter Edel (Amsterdam, 1959) is fotograaf en publicist. Tussen 2010 en 2018 volgde hij de politiek in Turkije voor de websites Joop, De Wereld Morgen, MO, Turkijeblog en Turksnieuws. Sinds 2018 schrijft hij vooral over extreemrechtse netwerken en de raakvlakken daarvan met cybertechnologie.
QAnon, een jaar geleden was het woord nog nauwelijks bekend, maar tegenwoordig kent menigeen een vriend of familielid die gefascineerd is door complottheorieën over de corona-pandemie of een internationaal pedofilienetwerk, en er op aandringt toch vooral ‘je eigen onderzoek te doen.’ Er is veel over QAnon gepubliceerd, maar desalniettemin blijven veel achtergronden in nevelen gehuld.
Kortom, welkom in het konijnenhol achter het konijnenhol.
Voordat we losbranden volgt hier eerst een relaas over hoe dit artikel tot stand is gekomen. Aanleiding vormde in eerste instantie de vorig jaar verschenen video van The Financial Times Is QAnon a game gone wrong? Die duurde slechts zestien minuten, maar was volgepakt met informatie en daardoor nogal onoverzichtelijk. Nader onderzoek leidde naar een duistere wereld van politieke machinaties, opportunisme en oplichterij.
Eerste aanknopingspunt was het interview in de video van The Financial Times met Jim Stewartson, een voormalige ontwerper van Alternate Reality Games. Stewartson maakt deel uit van een tegen QAnon gericht netwerk in de VS. Andere betrokkenen daarbij zijn Steve Hassan, een voormalig lid van de Moonsekte en thans sektebestrijder, de publicist Daniel Morrison, de gameproducent Reed Berkowitz en de softwareontwikkelaar Dave Troy. In het vervolg van dit artikel zal deze groep het anti-Q-netwerk worden genoemd.
De eerste Q Drop
Op 28 oktober 2017 verscheen het eerste bericht van Q Clearance Patriot, een anoniem persoon die beweerde een hoge functie binnen de Amerikaanse regering van President Donald J. Trump te bekleden. Q Clearance verwees daarbij naar kennis over staatsgeheimen. Volgers versimpelden Q Clearance Patriot al snel tot Q. Daarbij past de kanttekening dat Q zich nooit QAnon heeft genoemd. Dat is feitelijk de naam van de beweging die ontstond naar aanleiding van de Q Drops, zoals de berichten van Q werden genoemd.
Over de sympathie van Q jegens Trump kon vanaf het begin geen enkele twijfel bestaan. Herverkiezing werd na zijn aantreden als president de primaire doelstelling van Trump en de intentie van de Q Drops om daar een bijdrage aan te leveren was overduidelijk.
Die eerste Q Drop voorspelde dat Hillary Clinton, Trumps rivaal bij de verkiezingen van 2016, gearresteerd zou worden. Clinton was volgens Q een prominent lid van The Cabal, een internationaal pedofielennetwerk dat kinderbloed dronk om jong te blijven. Naast Clinton behoorden oud-president Barack Obama (consequent ‘Hussein’ genoemd in de Q Drops) en de filantroop George Soros tot de grootste booswichten binnen The Cabal. Trump zou The Cabal laten interneren in Quantanamo Bay, de Amerikaanse legerbasis op Cuba. De dag waarop dat zou gebeuren werd The Storm gedoopt. Na vervolgens nog eens tien dagen duisternis zou The Great Awakening aanbreken, Q-terminologie voor zoiets als het paradijs op aarde.
Dit beschrijft in hoofdlijnen de kern van het Q narrative. Er zijn later talloze andere complottheorieën aan vastgeknoopt, maar dit is de basis. De verspreiding ervan vanaf 2017 begon echter niet spontaan; QAnon is niet uit de lucht komen vallen; aan die eerste Q Drop ging het een en ander vooraf. Gezien de huidige impact van QAnon mag het merkwaardig klinken, maar zoals The Financial Times liet zien begon het met een spelletje op internet. Sterker nog, twee spelletjes.
Cicada 3301
De eerste game begon op 4chan, een website waar incels met extreemrechtse, antisemitische, racistische, misogyne, dystopische en andere nare opvattingen zich thuis voelden. Q zou zich later eveneens op 4chan aan de wereld openbaren, maar een al even mysterieuze voorganger nam het voortouw.
Op 4 januari 2012 verscheen het volgende bericht op 4chan:
‘Hello, we are looking for highly intelligent individuals. To find them we have devised a test. There is a message hidden in the image. Find it, and it will lead you on the road to finding us. We look forward to meeting the few that will make it all the way through. Good luck. 3301.’
Na het eerste bericht op 4chan liet deze bron niets meer van zich horen, althans niet in het openbaar. Tot – op de dag af – een jaar later, want toen verscheen een nieuw raadsel op 4chan, gevolgd door een derde ronde op 4 januari 2014. In 2015 leek het aanvankelijk stil te blijven, maar op 5 januari verscheen alsnog een nieuwe aanwijzing, alleen niet op 4chan, maar op Twitter. Bij latere berichten was een afbeelding gevoegd van een cicade, een wonderlijk insect dat onder de grond leeft, om na zeventien jaar weg te vliegen en een partner te zoeken. Hoewel de initiatiefnemers zich simpelweg 3301 bleven noemen, werd het om die reden voor de buitenwereld Cicada 3301.
De Alternate Reality Game (ARG) Cicada 3301 voerde de deelnemers via locaties op het dark web naar een serie boeken en geschriften, zoals het gedicht Agrippa van de Amerikaanse science fiction-schrijver William Gibson, het boek Gödel, Escher, Bach van Douglas Hofstadter, Liber al vel Legis van de Britse ‘magiër’ Aleister Crowley en uiteindelijk ook een raadselachtig in runen gesteld geschrift, getiteld Liber Primus (het eerste boek), dat in zijn geheel het werk van de groep achter Cicada 3301 leek te zijn. Daarnaast werden aanwijzingen gesuggereerd in illustraties van William Blake en in Maya-numerologie. Maar ook buiten internet verschenen aanwijzingen, die op lantaarnpalen werden geplakt in diverse steden, waaronder Dallas, Granada, Moskou, Parijs, Warschau en Sidney.
Met dat laatste werd in ieder geval duidelijk dat het spel niet door een nerd op een zolderkamer in elkaar was geflanst. Er moest meer achter zitten, een groep die de beschikking had over zekere middelen. Mede vanwege dat laatste is veel gespeculeerd over de intenties achter Cicada 3301. Het zou een recruteringsmethode zijn geweest van een geheim genootschap, van een inlichtingendienst, of van een groepering die cryptocurrencies ontwikkelde. Bruce C. Clarke jr., een militair die aanvankelijk voor de inlichtingendienst van de U.S. Navy werkte, maar in 1953 overstapte naar de CIA, zou een van de grondleggers zijn. Tegen 2014 was Clarke echter 88 jaar oud, wat zich slecht verhoudt tot een vooral op jongeren gerichte ARG. We kunnen het hem sowieso niet meer vragen, want in hetzelfde jaar kwam hij te overlijden.
Aannemelijker is dat de eveneens genoemde Ian Murdock, die eerder CTO van de Linux Foundation was, het enigmatische spel heeft bedacht. Murdock werd bekend als de ontwikkelaar van het bij Linux-gebruikers bekende Debian-systeem. Hem kunnen we evenmin vragen stellen over Cicada 3301, want op 28 december 2015 pleegde hij zelfmoord.
Hoeveel deelnemers erin zijn geslaagd om een of meerdere raadsels op te lossen is onduidelijk, maar er zijn wel namen bekend. Een van hen was de destijds 15-jarige Marcus Wanner. Het tijdschrift Rolling Stone spoorde hem op en liet hem verslag doen van zijn ervaringen met Cicada 3301. Nadat hij het raadsel uit 2012 had opgelost ontving hij een email:
‘You are undoubtedly wondering what it is that we do. We are much like a think tank, in that our primary focus is on researching and developing techniques to aid the ideas we advocate: liberty, privacy, security.’
Wanner kreeg verschillende vragen voorgelegd. Of hij geloofde dat ieder mens het recht heeft op privacy en anonimiteit, of hij vond dat informatie vrij dient te zijn en of hij meende dat censuur de mens beschadigt. Wanner ontplooide zich later tot specialist op het gebied van cryptologie en steganografie, waarover kennis van belang was om de raadsels van Cicada 3301 op te kunnen lossen.
Shadowbox
Het anti-Q-netwerk stelt dat op 9 december 2015 – negentien dagen voor de zelfmoord van Ian Murdock – onderhandeld werd over het commercialiseren van Cicada 3301 in de vorm van een film. Er werd gesproken met de Sony Company, maar zonder resultaat (vorig jaar kreeg de Grindstone Entertainment Group in ieder geval de filmrechten voor Cicada 3301 in handen).
Een van de namen die naar voren kwamen bij het project om Cicada 3301 te commercialiseren was die van de componist Thomas Schoenberger. Dat leverde Schoenberger geen populariteit op in kringen rond het internetspel. Hij werd er van beschuldigd Cicada 3301 te hebben gestolen, wat hem de bijnaam gamejacker opleverde. Schoenberger is hoe dan ook een opmerkelijke man. We zullen daar op dit punt echter niet te lang bij kunnen stilstaan; de merkwaardige feiten rond hem verdienen afzonderlijke aandacht.
Naast Schoenberger wordt in verband met Cicada 3301 ook de onder het pseudoniem Defango op YouTube bekendstaande Manuel Chavez III genoemd. In augustus 2017 begon hij samen met Schoenberger Shadowbox Stategies, een online reputation firm. Shadowbox beloofde in diskrediet gebrachte klanten herstel van hun reputatie met behulp van onder meer een ‘mercenary militia of experienced trolls.’ Dat laatste is wel opvallend, want in een later stadium bediende ook QAnon zich van een trollenleger.
De financieel adviseur, schrijver en politiek commentator Ed Butowsky werd klant van Shadowbox. Hij was de drijvende kracht achter een item op het zeer Trump-gezinde tv-kanaal Fox over de dood van Seth Rich, een medewerker van het Democratic National Committee (DNC). Rich vond op 10 juli 2016 de dood in een als gevaarlijk bekend staande wijk van Washington. Volgens de politie ging het om een uit de hand gelopen beroving, maar het Trump-kamp hield vast aan een lezing die stelde dat Rich in opdracht van Hillary Clinton was vermoord.
Aanleiding was de veelbesproken stapel emails van Clinton die datzelfde jaar bij WikiLeaks belandde. Doorgaans wordt aangenomen dat WikiLeaks-baas Julian Assange deze emails ontving van een hacker in dienst van de Russische overheid, maar er was Trump en trawanten veel aan gelegen om dit beeld te doorbreken. Zo ontstond het complotverhaal dat het Seth Rich was die de emails doorgaf aan WikiLeaks en dat hij dit met de dood moest bekopen.
Het door Ed Butowsky aangedragen item bij Fox moest deze lezing onderbouwen. De ouders van Rich pikten dit echter niet en begonnen een proces tegen Butowsky, die vervolgens Shadowbox van Schoenberger en Chavez in dienst nam om zich tegen hen te verdedigen. Het plan ontstond om de familie van Rich af te luisteren, zo constateerde The Daily Beast. Veel kwam daar niet van terecht, met als gevolg een ontevreden Butowsky en ruzie tussen Schoenberger en Chavez, met een rechtszaak tussen de twee laatstgenoemden als gevolg. Daar is Schoenberger overigens wel aan gewend, want hij raakte in talloze rechtszaken verwikkeld, zelfs met familieleden.
Het ontstaan van QAnon
Over het ontstaan van QAnon lopen de opvattingen uiteen. De aan het anti-Q-netwerk verbonden website Heavy.com legt een verband met een ontmoeting in maart 2017 tussen een groep rond Thomas Schoenberger en voormalige medewerkers van de CIA en de NSA.
Een van hen was Robert David Steele. Hij werkte eerder voor de CIA, maar schreef later een boek en maakte video’s waarin hij zich volledig fact free tegen netwerken keerde die zich schuldig zouden hebben gemaakt aan satanistisch georiënteerd ritueel misbruik van kinderen. In 2016 verspreidde hij de nergens op gebaseerde complottheorie Pizzagate, die beweerde dat Hillary Clinton en medewerkers in een kelder onder de pizzeria Comet Ping Pong in Washington DC kinderen misbruikten. De politie begon een onderzoek, maar kon geen enkel bewijs vinden; de pizzeria bleek niet eens een kelder te hebben. Desalniettemin zou Q een jaar later lustig op deze onzin voortborduren. Pizzagate geldt dan ook als een voorloper van QAnon.
The Daily Beast illustreerde de uiterst minimale geloofwaardigheid van Steele met dit van hem afkomstige citaat: ‘We actually believe that there is a colony on Mars that is populated by children who were kidnapped and sent into space on a 20-year ride, so that once they get to Mars, they have no alternative but to be slaves on the Mars colony.’
Bij de ontmoeting in maart 2017 was volgens het anti-Q-netwerk ook de voormalige NSA-employee William Binney aanwezig. Dat Rusland zich met de Amerikaanse presidentsverkiezingen had bemoeid door Clintons emails naar WikiLeaks te lekken ontkent Binney glashard. Dit verklaart zijn populariteit bij het Russische tv-kanaal RT America, waar hij dan ook regelmatig te zien is geweest. Binney werkte samen met de bekende filmregisseur Oliver Stone, die de Russische president Poetin een warm hart toedraagt en eveneens op RT America verscheen. In 2020 ondersteunde Binney de complottheorie die stelt dat Trump de presidentsverkiezingen van 2020 verloor als gevolg van stembusfraude.
Binney maakt deel uit van Veteran Intelligence Professionals for Sanity (VIPS), waarvan andere leden eveneens aanwezig waren bij genoemde ontmoeting in 2017. Het gaat hier om voormalige CIA- en NSA-medewerkers die met ontevreden gevoelens bij hun werkgever vertrokken en vervolgens klokkenluider werden.
Gezien de lange lijst van door de CIA en NSA gepleegde misdaden bestaat er op zich alle reden om daar de vuile was over buiten te hangen, laat daar geen misverstand over bestaan. Het probleem met Steele, Binney en VIPS is dat ze hun doel voorbijschoten en zo in een duister konijnenhol terechtkwamen, waarin de werkelijkheid wordt verklaard aan de hand van extreemrechtse complottheorieën.
Een tv-kanaal van een land waar het minstens zo erg is gesteld is met de inlichtingendiensten staat vervolgens klaar om de klokkenluiders met open armen te verwelkomen. Dit verschijnsel beperkt zich niet alleen tot Steele, Binney en andere VIPS-personages. Met Julian Assange en WikiLeaks ging het bijvoorbeeld precies eender, evenals met grijze communisten die door hun afkeer van het Amerikaanse establishment bereid zijn extreemrechtse complotverhalen te accepteren.
Volgens het anti-Q-netwerk werd in VIPS-kringen besloten tot de oprichting van een groep, die hetzelfde jaar nog tot QAnon zou leiden. Het anti-Q-netwerk wijst daarbij op de rol van het Twitteraccount @SnowWhite7IAM van Lisa Clapier, een goede kennis van Thomas Schoenberger. Haar taak bestond uit het overhevelen van Cicada 3301-larven naar QAnon.
Clapier verstopte zich eerder in sociale bewegingen als Occupy en Anonymous. Daarnaast voelt ze zich als sushi in de sojasaus binnen New Age-kringen. Op YouTube staat een stukje van een interview dat Clapier deed met de ondertussen overleden Barbara Marx Hubbard, een New Age-heks die het liefst zag dat een kwart van de wereldbevolking de dood werd ingejaagd. Via dit soort contacten haalde Clapier veel New Age-volk naar QAnon. Dat zal haar overigens niet zwaar zijn gevallen, want evenals bij VIPS kost het New Age-freaks vaak de grootste moeite om een konijnenhol te ontwijken (al dat gedoe over konijnen binnen de Q-hysterie is overigens te herleiden naar een Cicada-puzzel die een paar weken voor de eerste Q Drop verscheen. ‘Follow the White Rabbit’ stond daar. Tevens een aanwijzing dat Cicada 3301 rond die tijd nog actief was).
Intussen ontwikkelde zich ook een andere game: Live Action Role Playing. LARP kan verschillende vormen aannemen. Het kan gaan om een rollenspel in real life met enkele tot tientallen of zelfs honderden deelnemers. Het kan zich echter ook afspelen op internet, waarbij de deelnemers in digitale zin een andere identiteit aannemen. Het anonieme karakter van de website 4chan leende zich goed voor LARPing. Boven ieder bericht dat hier verscheen stond simpelweg Anonymous – waar al snel de term anon uit voortkwam. Om te voorkomen dat de een zich voor de ander uitgaf kreeg iedere gebruiker op 4chan bij registratie een zogenaamde tripcode. Daarmee werd de authenticiteit van een bericht gewaarborgd, zonder inbreuk te maken op de anonimiteit.
Diverse LARPende anons op 4 chan pretendeerden over geheime kennis over Amerikaanse veiligheids- en inlichtingendiensten te beschikken. Zo was er een anon over de CIA en een die inside–kennis over de FBI zei te hebben. Q Clearance Patriot was aanvankelijk slechts één van de vele. Een Q Clearance, die wordt verstrekt door het Amerikaanse ministerie van Energie, lijkt op het eerste gezicht weinig voor te stellen in vergelijking met de CIA en FBI. Een Q Clearance impliceert echter ook kennis van atoomgeheimen. Hoe dan ook, te midden van de andere anons moet Q bepaalde eigenschappen hebben getoond die hem op deden vallen binnen 4chan en kringen rond die website.
In september 2017 begon Manuel Chavez III, de partner van Thomas Schoenberger in Shadowbox, een groep op het communicatieplatform Discord. Een aantal binnen het wereldje bekende trollen werd daarvoor uitgenodigd. Chavez claimde later dat hij het Q-project zelf bedacht had. Hij vond naar zijn zeggen het boek Q uit 1999 van het Italiaanse anarchistencollectief Luther Blissett (later Wu Ming), dat handelde over een anon in de 16e eeuw die een revolutie wilde ontketenen en op de hielen werd gezeten door een kerkelijke spion genaamd Q. Interessant, maar Chavez heeft nooit hard kunnen maken dat hij in zijn eentje de Q-cultus schiep. Het moet echter raar lopen als achteraf blijkt dat hij er helemaal niets mee te maken had.
Diaz
Op 28 oktober 2017, kort na het ontstaan van Chavez’ Discord-groep, verscheen de eerste officiële Q Drop. Zoals bekend kwam Q’s voorspelling over de arrestatie van Hillary Clinton niet uit, zoals niets dat Q voorspelde ooit werkelijkheid is geworden. Twee moderators van 4chan meenden echter dat Q een groter publiek moest krijgen: Pamflet Anon en Baruch the Scribe. Laatstgenoemde heet in werkelijkheid Paul Furber, een web programmer uit Zuid-Afrika en daarmee voor zover bekend de enige niet-Amerikaan binnen de harde kern van de QAnon-kliek. Achter het pseudoniem Pamflet Anon gaat Coleman Rogers schuil. Voordat de heisa over QAnon begon schaarde hij zich op Facebook achter de complottheorie over Pizzagate.
De journalisten van NBC News Brandy Zadrozny en Ben Collins gingen voorbij aan de door het anti-Q-netwerk genoemde voorgeschiedenis van QAnon, met onder meer Cicada 3301, maar ze noemden wel Furber en Coleman. De groei van de QAnon-beweging begint voor Zadrozny en Collins met die twee. Het anti-Q-netwerk gaat er echter ook vanuit dat Furber en Coleman tot een overeenkomst kwamen met YouTube-ster Tracy ‘Beanz’ Diaz. Eerder runde zij een account op YouTube waar het ook al vooral om Pizzagate draaide. De twee 4chan-moderators recruteerden Diaz, waarna zij op YouTube los ging over Q. De bekendheid van de prille beweging breidde zich daardoor uit binnen het extreemrechtse milieu in de VS.
Diaz werd zo de eerste QAnon-influencer en dat leverde haar geen windeieren op. Eerder kreeg ze op YouTube slechts een paar duizend bezoekers, maar dat werden er tienduizenden en vervolgens nog veel meer. Diaz hield zo een goed belegde boterham aan QAnon over. Dat er aan te verdienen viel was ook zeker een aspect van QAnon. De aggregation websites die rond QAnon ontstonden, waarvan QMap.pub de bekendste werd, haalden vette donaties binnen van onnozele slachtoffers die zich door het QAnon-complotsprookje in de luren lieten leggen. De beweging kreeg zo de typerende trekken van een sekte, waar naast indoctrinatie doorgaans het financieel uitkleden van de slachtoffers vooropstaat. Het grote verschil is dat sektes vaak een charismatische leider kennen, wat voor de nagenoeg identiteitsloze Q niet opgaat, al gaat van een mysterie vaak ook een bepaalde kracht uit.
De aggregation websites kregen in ieder geval een zeker bestaansrecht, en niet alleen vanwege het mysterie en het feit dat zij hun eigen Q Drops begonnen te fabriceren. De Drops van Q werden er namelijk alleen maar cryptischer op, waardoor vanzelf ruimte ontstond voor interpretatie, wat precies is wat de aggregration websites boden. Dat was essentieel, want met de Q Drops kwamen de breadcrumbs, de al even cryptische aanwijzingen waarmee Q aanzette tot het doen van ‘eigen onderzoek.’
Q gaf zijn volgelingen zo de status van onderzoeker, al stelde dat niets voor, want het pad dat zij via de breadcrumbs volgden was zorgvuldig uitgestippeld. De ‘onderzoekers’ kwamen terecht bij veelal stokoude complottheorieën. Over vrijmetselarij, de Rothschilds, de Rockefellers en de Nieuwe Wereldorde, tot en met de opvattingen van de Britse complottheoreticus David Icke die in staatshoofden hagedissen met een menselijke gedaante herkent.
Wie zich al langer verdiepte in het verschijnsel der complottheorieën begreep dat het een opgewarmde prak was in een nieuwe verpakking. Met het centrale Q-thema over het drinken van kinderbloed door Satanisten is het al precies hetzelfde gesteld. Dit is duidelijk gebaseerd op de bloedsmaad, de antisemitische hysterie uit de Middeleeuwen (maar ook later nog) over joden die bloed van christelijke kinderen door hun matzes mengden.
De drops en breadcrumbs van Q geven echter wel degelijk blijk van kennis over mechanismen in de menselijke geest. De tot het anti-Q-netwerk behorende Reed Berkowitz beschrijft hoe daarbij wordt ingespeeld op apophenia, de neiging van de menselijke geest om niet bestaande verbanden te zien. Verder is het een efficiënte strategie om slachtoffers wijs te maken dat ze het allemaal zelf hebben uitgevonden. Mensen laten zich niet snel iets wijs maken, maar als ze menen het zelf ontdekt te hebben valt het hen niet meer uit het hoofd te praten. Spreek Q-volgelingen op hun denkbeelden aan en het wordt door hen als een persoonlijke aanval ervaren. Je hebt dan immers kritiek op hun waardevolle ‘onderzoek’.
Met deze strategie werd QAnon behoorlijk in de kaart gespeeld door de roemruchte slimme algoritmes van de sociale media, die ervoor zorgden dat de slachtoffers in de gewenste richting gestuurd bleven worden. De sociale media droegen bovendien bij aan het gemeenschapsgevoel onder de ‘onderzoekers.’ Het volgen van breadcrumbs werd zo een soort gezelschapsspel. Maar goed, QAnon begon ook al met twee games.
Watkins
De harde kern van QAnon bleef maar groeien, volgens het anti-Q-netwerk met lieden afkomstig uit New Age-stromingen en Cicada 3301, Thomas Schoenberger, en Michael Flynn, Trumps National Security Advisor die ontslag moest nemen nadat hij had gelogen tegen vicepresident Mike Pence over zijn contacten met de ambassadeur van Rusland. De QAnon-elite trok verder figuren aan die afkomstig waren van Info Wars, het misselijkmakende programma van de rechtsextremist Alex Jones. Twee grondleggers van de beweging, Rogers en Furber, verschenen als gast bij Info Wars.
Alex Jones’ medewerker Jerome Corsi sloot zich eveneens aan bij QAnon. Deze complottheoreticus en medewerker van Trumps vriend Roger Stone was volgens de joods/Amerikaanse krant Forward een decennium eerder nog verbonden aan de joodse broederschap B’nai B’rith, wat opvallend slecht samengaat met het antisemitisme binnen QAnon.
Een maand na de eerste Q Drop kreeg een groep met onder meer Corsi, Rogers, Furber en Diaz controle over QAnon. In dezelfde novembermaand verklaarde Q 4chan tot infiltrated, waarna het hele gezelschap verhuisde naar 8chan van Jim Watkins. Q schreef zijn Drops alleen nog op 8chan te zullen plaatsen.
Jim Watkins repareerde als militair helikopters, werd later varkensboer op de Filippijnen en verdiende aardig wat bij met het verspreiden van porno. De technische kant van 8chan liet hij over aan Fredrick Brennan, een gehandicapte jongen met veel cyber-kennis. Na verloop van tijd keerde Brennan zich echter tegen Watkins. Vervolgens had Brennan niet alleen veel kritiek op Watkins, maar ook op QAnon. Hij verklaarde onder meer dat ook de eerder genoemde aggregation website QMap.pub onder het beheer van Watkins viel. Kort daarop verdween Qmap.pub van het web. Dat klinkt niet verkeerd, maar toch wordt Brennan met wantrouwen bejegend, niet in de laatste plaats binnen het anti-Q-netwerk. Daar verwijt men hem een website te hebben vormgegeven waarvan verwacht mocht worden dat die extreemrechts zou dienen.
Dat laatste maakt Brennans uitspraken echter niet minder interessant. Zo verklaarde hij dat het Q-account op 8chan werd beheerd door Watkins, die volgens hem ook de identiteit van Q kende. Dit stond niet op zich, want anderen gingen zelfs zo ver om aan te nemen dat Watkins de werkelijke persoon achter Q was. Het is echter duidelijk dat de Q Drops niet door één, maar door meerdere personen zijn geschreven. Een enorme prestatie was dat geenszins, want de eerste de beste idioot is in staat om voorspellingen te doen die nooit uitkomen. Aan de andere kant blijft het bijzonder als miljoenen in de ban worden gehouden door een opeenstapeling van mislukte voorspellingen. Dat duidt op kennis van massapsychologie en psychologische oorlogsvoering.
Aquino
Jim Watkins heeft volgens het anti-Q-netwerk iets gemeen met gamejacker en vermeend medegrondlegger van QAnon Thomas Schoenberger. Beiden hadden een ‘mentor’ in de persoon van Michael Aquino, een voormalige militair die in zijn actieve loopbaan specialist was op het gebied van psychologische oorlogsvoering. Aquino heeft echter ook een andere kant, want in 1975 richtte hij de Temple Of Set op, een afsplitsing van de Satanskerk. Gezien de claims van Q over ritueel kindermisbruik valt op dat Aquino exact daarvan beschuldigd is. De gedachte dat QAnon democraten en socialisten van ritueel misbruik beschuldigt om viespeuken binnen de eigen gelederen te beschermen, dringt zich hier onmiddellijk op.
Sean Stone, de zoon van filmregisseur Oliver Stone, deed een interview met Michael Aquino waarin ook zijn eigen occulte interesses naar voren kwamen. Sean Stone is bevriend met Lisa ‘Snow White’ Clapier, de eerder genoemde kennis van Thomas Schoenberger, die deelnemers aan het Cicada 3301-spelletje op 4chan naar QAnon overhevelde. Sean Stone past perfect in het plaatje. Hij is een fervente medestander van Trump en ervan overtuigd dat Joe Biden de verkiezingen dankzij stembusfraude heeft weten te winnen.
Die Sean Stone is een merkwaardig heerschap. Gezien de warme banden van zijn idool Trump met Israël valt op dat hij in 2012 tot de islam toetrad, nota bene tot het sjiisme. Hij sprong destijds in de bres voor Iran en de toenmalig leider van dat land, Mahmoud Ahmedinejad. Sean ‘Ali’ Stone noemde hij zich in die tijd, waarin hij ook nog een gesprek had met de Turkse sekteleider Adnan Oktar.
Maar los daarvan: Sean Stone verklapte zijn betrokkenheid bij QAnon toen hij tijdens een tv-uitzending per ongeluk ‘the reason why we’ve done these Q Drops’ zei.
Furber vertrekt
Of hij nu Q is of niet, er zijn zeker redenen om aan te nemen dat 8chan-eigenaar Jim Watkins, evenals zijn zoon Ron Watkins, veel in de melk te brokkelen heeft binnen de harde Q-kern. Het anti-Q-netwerk constateerde dat een van de betrokkenen van het eerste uur, Baruch The Scribe, oftewel de Zuid-Afrikaan Paul Furber, uit het gezelschap werd gezet kort nadat Q naar 8chan was verhuisd. Q zou daartoe besloten hebben, maar Ron Watkins mocht het Furber laten weten. Furber zag het overigens net even anders. In een interview dat de zelfverklaarde historicus van Cicada 3301, Estéban Trujillo de Gutiérrez, met hem deed, was het volgens Coleman Rogers a.k.a. Pamflet Anon door wie hij op een zijspoor werd gezet.
Dat laatste sluit aan bij het ook door het anti-Q-netwerk gesignaleerde effect dat het vertrek van Furber niet alleen de positie van Tracy Diaz versterkte, maar ook die van Rogers. Beiden begonnen vervolgens Patriot Soapbox, dat op YouTube naar eigen zeggen ‘real news the MSM does not cover’ bracht. Ondertussen runden Diaz, Rogers en Corsi samen QAnon, wat betekende dat ze ook de Q Drops schreven.
Diaz, Rogers en Corsi hadden het tot augustus 2018 voor het zeggen binnen QAnon, waarna de Q Drops een wat afgeraffelde indruk begonnen te maken en er wederom personele aanpassingen volgden, zo constateerde het anti-Q-netwerk. De kliek rond Infowars werd eruit gezet en Rogers en Diaz trof hetzelfde lot, al bleven beiden via Patriot Soapbox goed verdienen aan QAnon. Niet iedereen had onder de reorganisatie te lijden, want het versterkte de positie van Lisa Clapier. Daarnaast begon een nieuwe ster aan het firmament te stralen in de persoon van Ezra Cohen-Watnick (ECW). Zijn verhaal verdient extra aandacht.
Cohen-Watnick
ECW werd door Michael Flynn binnen de regering-Trump geïntroduceerd. Hij werd daar benoemd tot Senior Director for Intelligence Programs van de National Security Council. Het leek van korte duur, want nadat Flynn tot ontslag was gedwongen haalde diens opvolger, H.R. McMaster, de bezem door de NSC. Tot veler verbazing kon ECW zijn positie echter behouden. Volgens de website van The Atlantic had McMaster hem zeker de laan uit gestuurd als hij daar niet van weerhouden was door Trump, diens toenmalige strateeg Steve Bannon en de schoonzoon van de president, Jared Kushner, met wie ECW nauwe banden ontwikkelde.
ECW kon zijn bureau pas leegruimen nadat John Kelly stafchef van het Witte Huis was geworden. De dertigjarige en daarmee voor zijn positie nog piepjonge ECW werd echter niet opgegeven, maar tijdelijk ‘geparkeerd’ bij Oracle, de softwaregigant waarvan de medeoprichter, de schatrijke Larry Ellison, een vurig medestander van Trump is.
In april 2018 keerde ECW terug naar Washington en werd adviseur van justitieminister Jeff Sessions op het gebied van counterterrorism and counterintelligence. Dat bleef bij Q niet onopgemerkt. ‘It’s happening’ schreef de anonieme bron van bizarre complottheorieën verheugd in een reactie op de benoeming van ECW.
ECW speelde zeker een rol in de poel complottheorieën waarmee de Trump-periode doordrenkt was, met name naar aanleiding van Obamagate, Trumps verhaal waarin hij beweerde dat Obama hem zou hebben bespioneerd tijdens zijn verkiezingscampagne. ECW werd erop uit gestuurd om materiaal te vergaren waarmee Trumps aantijgingen onderbouwd konden worden. Dat zal niet mee zijn gevallen, want Obamagate was werkelijk nergens op gebaseerd.
Er is gesuggereerd dat ECW de enige en echte Q was. Dat betoog lag voor de hand. Q pretendeerde immers een hoge functie binnen de Trump-regering te hebben en dat is precies wat ECW had. Tot het laatste moment zelfs, want in november 2020 benoemde Trump hem op de valreep nog even snel tot Undersecretary of Defense for Intelligence.
Na Trumps vertrek uit het Witte Huis stemde ECW toe in een interview met Politico, waarin hij zich in alle toonaarden van QAnon distantieerde. Hij vroeg zich af waarom de regering er niet in een vroeg stadium mee had afgerekend, wat nogal potsierlijk overkwam. Verder zei hij de associatie met QAnon zat te zijn. Wat dat betreft voegde hij de daad bij het woord, want hij gaf zijn advocaat opdracht om te procederen tegen een ieder die hem op Twitter nog in verband bracht met QAnon. Desalniettemin is het anti-Q-netwerk ECW nog niet vergeten.
Flynn
Zoals beschreven werd ECW door Michael Flynn binnen de regering-Trump geïntroduceerd. Het is de hoogste tijd dat Flynn nadere aandacht krijgt in dit artikel. Flynn raakte al eerder nauw aan de Q-sekte verbonden, maar zijn positie werd daar steeds prominenter toen hij het doelwit was geworden van het Mueller-onderzoek rond de Russia Collusion. Bij Q-volgelingen leverde hem dat de status van martelaar op. Zij geven blijk van hun waardering door drie sterretjes bij hun berichten over hem op sociale media te plaatsen (Flynn is een Three Star Lieutenant General).
In het QAnon-universum was Q God en Trump de Messias, maar werd Flynn de prima donna onder de apostelen. Sterker nog, er wordt gezegd dat niet Watkins of ECW Q was, maar Flynn. Overigens interesseert dat slechts een minderheid onder de volgelingen. De meesten vonden de Q Drops belangrijker dan de identiteit van Q.
Trump nam nooit veel moeite om zijn affiniteit met QAnon te verhullen, maar Flynn nog minder. Zonder enige schroom stuurde hij berichten uit de beweging door op Twitter (iets waar ECW op niet bijster geloofwaardige wijze over heeft gezegd dat hij Flynn erop had aangesproken). Daar bleef het echter niet bij, want in juli vorig jaar legde Flynn de zogenaamde QAnon Oath af. En twee maanden later sprak hij samen met Trumps voormalige campagnemedewerker George Papadopoulos bijeengestroomde Q-sekteleden toe op de Digital Soldiers Conference. Flynn bedacht de term Digital Soldiers in 2016, waarna het een begrip werd binnen QAnon.
De pecunia bleven ook voor Flynn voorop staan. Zijn familieleden collecteerden voor hem via een campagne bij Patriot Box van Coleman Rogers en Tracy Diaz. Met succes, want de kosten die hij maakte voor zijn verdediging werden grotendeels gedragen door sekteleden. Omgekeerd was Flynn zo voorkomend om een collecte voor Tracy Diaz te beginnen nadat haar huis door brand was getroffen.
In video’s van Tracy Diaz heeft Flynn voor haar de status van een heilige. Volgens The Daily Beast werkt ze aan een nieuwe website die weinig verrassend Digital Soldiers heet. Digital Soldiers adverteert zich als ‘the home for an “insurgency” of thousands of fellow digital soldiers’ en wordt gefinancierd uit de opbrengsten van een andere website waar Flynn zijn zegen over uitsprak. Hier worden t-shirts en petjes verkocht met QAnon-slogans als WWG1WGA (Where we go one, we go all). Met miljoenen sekteleden is dat uitstekende business, en nadat de financiering van de Digital Soldiers-website rond was zal er ongetwijfeld wel wat zijn overgebleven.
Sinds Flynn in november 2020 amnestie kreeg, legt hij het Q-volk uit hoe geweldig het is dat Trump hem voor vervolging heeft behoed. Nadat Trump de verkiezingen had verloren gingen diens deuren, die sowieso op een ruime kier waren blijven staan, nog wijder voor hem open. De teruggekeerde adviseur drong bij Trump aan op een militaire staatsgreep om het aantreden van Biden te voorkomen. Dit onderstreept hoe gevaarlijk Flynn is.
Exponentiële groei
Sinds 2017 heeft QAnon een imposante schaalvergroting doorgemaakt. Op 4chan werd nog maar een relatief klein publiek bereikt, maar na de verhuizing naar 8chan werd dat al snel groter. Een exponentiële groei volgde echter pas nadat de Q-sekte sociale media begon te gebruiken als YouTube, Reddit, Facebook en Twitter, waar duizenden Russische trollen popelden om Q Drops te verspreiden.
De ultieme expansie van QAnon volgde kort na het ontstaan van de coronapandemie. Q plaatste Trump in de slachtofferrol. Corona zou door de Democraten en hun bondgenoten zijn uitgevonden om zijn kansen op een tweede termijn als president te compromitteren, zo heette het. Voor Q was het een fluitje van een cent om op corona in te haken. Daarvoor hoefden alleen maar complottheorieën over AIDS/HIV uit de jaren tachtig en negentig gerecycled te worden. Plak er Bill Gates en 5G aan vast en klaar is Kees. De algoritmes van de sociale media deden wederom de rest.
Het was een slimme zet van QAnon om het over de corona-boeg te gooien, want het virus zorgde voor omstandigheden waarin miljoenen zich wereldwijd aangetrokken voelden tot de bizarre Q-kronkels. Het virus kent geen grenzen en QAnon liftte gretig mee. Eerder bleven Q’s complottheorieën beperkt tot de Amerikaanse situatie, maar dankzij corona gingen ze mondiaal. De combinatie van corona en sociale media leidde tot wat in de VS wordt aangemerkt als normiefication, wat inhoudt dat zelfs de meest nuchtere mensen die zich nooit hadden geïnteresseerd voor complotverhalen er massaal voor overstag gingen.
Het is beter om de invloed van een beweging niet te overschatten, maar naar schatting 30 miljoen Amerikanen laten zich nu in mindere of meerdere mate door QAnon beïnvloeden, en dat is geen gering aantal. In Nederland verliep de verspreiding onder andere via video’s op YouTube van ‘graancirkeldeskundige’ Janet Ossebaard. Wie had gehoopt dat het beperkt zou blijven tot het New Age-milieu kwam bedrogen uit, want toen Ossebaard aanschoof bij rapper Lange Frans was de beer los en ging het ook in Nederland alle kanten op.
Het bleef ook niet bij Europa. QAnon breidde zich bijvoorbeeld ook uit naar Japan, waar de complottheoretica Eri Okabayashi QArmyJapanFlynn begon. Het is overigens tamelijk verklaarbaar dat QAnon aanslaat in Japan, want zoals The New Yorker stelde kende dat land al twintig jaar een website waarop nationalistische en extreemrechtse opvattingen verschenen. Die site werd beheerd vanuit de VS en zat ook bij een Amerikaanse host, maar was gericht op Japan. 2chan heette die, inderdaad de voorloper van 4chan. Later zou ook 2chan in de portefeuille van 8chan-eigenaar Jim Watkins terechtkomen.
Het verlies van Trump
Met de grote expansie van QAnon leek echter ook het einde ervan in zicht te komen. 8chan verdween nadat massamoordenaars er hun manifesten plaatsten. Via een Russische host werd de beruchte website weliswaar opgevolgd door 8kun, maar nadat een leverancier van beveiligingssoftware de banden met Jim Watkins had opgezegd was het ook daarmee gedaan. Uiteindelijk hield Watkins het voor gezien en trok hij zijn handen af van 8kun. Er kwam ook een einde aan de Q Drops – de laatste verscheen begin december.
Niet alleen Twitter, maar ook Reddit, YouTube, Facebook, Instagram en Twitter blokkeerden aan de beweging verbonden accounts. Ook de duizenden Russische trollen op Twitter en Facebook verdwenen op die manier. Het was wel aan de late kant, in aanmerking genomen dat de sociale media aanvankelijk zelf hadden toegestaan dat QAnon tot gevaarlijke proporties uitgroeide. De slag die zij de beweging toebrachten was ook van betrekkelijke aard. Alleen de volgelingen die weinig kaas hadden gegeten van internet haakten af. Wie iets slimmer was paste zijn search terms aan, waardoor Pizzagate bijvoorbeeld Pedogate werd, wat de algoritmes van Twitter niet onmiddellijk begrepen. Anderen wisten eenvoudig hun weg te vinden naar andere platforms, zoals Gab en Telegram. Er staat hoe dan ook nog altijd heel wat Q-bagger op het net, ook in Nederland. Neem de website van de vaderlandse QAnon-chapter, die ongestoord door kan gaan met het verspreiden van Q Drops en andere desinformatie.
De ingreep van de sociale media was in één opzicht zelfs regelrecht contraproductief, want het feit dat ze van YouTube, Facebook en Twitter werden gegooid bevestigde bij sekteleden de indruk dat ze tot een onderdrukte groep behoorden, wat hun fanatisme alleen maar deed toenemen.
Het verlies van Trump bij de presidentsverkiezingen van begin november vorig jaar onderstreepte dat er onder zijn presidentschap niets was gebeurd dat in de verste verte ook maar enigszins leek op The Storm of The Great Awakening. Q zat er al eerder steeds naast, maar leek nu definitief en genadeloos te zijn afgegaan. Het was echter slechts een minderheid van de volgelingen die daar een boodschap aan had. Een grote meerderheid liet zich niet uit het veld slaan en hield vast aan het verhaal. Zelfs de meest flagrante inconsequenties konden dat niet verhinderen en het uitblijven van Q Drops evenmin. De slachtoffers waren ondertussen zo geïndoctrineerd dat ze die niet meer nodig hadden.
Slachtoffers van de sekte wrongen zich in de vreemdste bochten na Trumps verlies. Sommigen meenden dat het aantreden van aartsvijand Joe Biden voorzien was en deel uitmaakte van het project. Dat Biden kort na zijn inauguratie zeventien executive orders ondertekende sprak hier tot de verbeelding, omdat zeventien nu eenmaal het aan Q verbonden getal is. In een variant hierop ontstond de opvatting dat Biden een hologram is, terwijl Trump in werkelijkheid nog steeds de macht in handen heeft. De ware Q-volgeling gaat niets te ver. Om het uitblijven van The Storm te verklaren ontstond eerder al de veronderstelling dat Trump was vermoord en vervangen door een dubbelganger…
6 januari
En zo werd het 6 januari 2021, de dag waarop duizenden extremisten op instigatie van Trump het Capitool bestormden. Deze mensen waren niet alleen Q freaks, want andere extreemrechtse groeperingen waren ook vertegenwoordigd. Maar alleen de Q shaman met zijn vikinghoorns maakte in zijn eentje al duidelijk hoe krachtig de signatuur van de sekte was bij deze gebeurtenis.
Strikt genomen was het een wanhoopsoffensief, want ondanks het geweld had het geen serieuze kans van slagen. De sekteleden zijn echter onvermurwbaar en blijven verwachten dat Trump als president zal terugkeren om met The Cabal af te rekenen. 4 maart werd als volgende datum genoemd. Voor die dag verdubbelde het Trump-hotel in Washington de prijzen, maar er gebeurde wederom niets. Toen was echter alweer een volgende datum geprikt: 20 mei, 120 dagen na 20 januari, de dag van Bidens inauguratie. Gebeurt er dan weer niets, dan zal het wel weer een andere dag worden. Daarmee begint QAnon aardig te lijken op de sekte der Jehovah-getuigen, die al verschillende keren het einde van de wereld voorspelde, en telkens wanneer dat niet gebeurde weer een andere dag voor Armageddon noemde.
Deze vergelijking gaat overigens nog verder, want veel christenen voelen zich aangetrokken tot QAnon. De teksten die veel bestormers van het Capitool met zich meedroegen waren wat dat betreft niet voor tweeërlei uitleg vatbaar. Of neem Michael Flynn, die zijn religieuze fanatisme benadrukte toen hij de deelnemers aan Stop the Steal vergeleek met Bijbelse soldaten en priesters die het op de muren van Jericho hadden voorzien.
De toekomst van QAnon
Het uitblijven van Q Drops zou tot de conclusie kunnen leiden dat QAnon verleden tijd is, maar daarvoor is het zaad van dit kwaad echter al te diep geplant. Aan de andere kant is het waarschijnlijk dat de beweging een verandering zal ondergaan. Het is niet onmogelijk dat QAnon zal krimpen, waarbij dan een deel van de afvallers met open armen zal worden ontvangen door andere extreemrechtse stromingen. Wat overblijft zou onder aanvoering van Flynn verder kunnen radicaliseren en daardoor nog veel gevaarlijker kunnen worden.
QAnon kan ook een meer politieke gedaante aannemen. Die tendens is al zichtbaar, met de verkiezing van sektelid Marjorie Taylor Greene tot lid van het Huis van Afgevaardigden, door Q beïnvloede wetgevers in verschillende staten en zelfs een burgemeester die afkomstig is uit de QAnon-beweging. Onder leiding van Trump kan een op complottheorieën gebaseerde nieuwe politieke partij ontstaan, die vanaf de midterm elections in 2022 een gooi naar de macht kan doen. Trump heeft recentelijk echter tegengesproken dat hij een nieuwe partij zou willen beginnen. Maar als hij de Republikeinen trouw blijft (en omgekeerd) ligt het voor de hand dat die zich meer dan ooit op complottheorieën zullen baseren.
In een ander scenario transformeert QAnon tot een religie, nog veel meer dan nu al het geval is. De New Age-tak van QAnon zou een ‘profeet der profeten’ en ‘leider der leiders’, oftewel een nieuwe Messias ter vervanging van Trump kunnen lanceren, die ook door het christelijke legioen van Michael Flynn omarmd kan worden. Oftewel: de restanten van QAnon als reservoir voor een nieuwe messiaans/apocalyptische stroming, met een uit miljoenen bestaande achterban, een tak binnen de politiek en een lading fanatisme waarvan de risico’s het voorstellingsvermogen te boven gaan.
Het schrikbeeld bestaat uit wat eerdere apocalyptische sekten in het verleden teweeg hebben gebracht, met name de aanval met het zenuwgas sarin in het metronetwerk van Tokio door leden van de Aum Shinrikyo-sekte van Shoko Asahara. De eerder genoemde afdeling van QAnon in Japan wordt al met deze doomsday cult vergeleken.
Splijtzwam
Wat de QAnon-gekte nu al teweegbrengt is duidelijk zichtbaar. De bestorming van het Capitool onderstreepte het feit dat geloof in ridicule complottheorieën tot geweld kan leiden, al was dat ook al eerder duidelijk geworden. In Nederland zagen we dat de gewelddadige coronaprotesten in grote steden misschien niet helemaal, maar toch voor een belangrijk deel door QAnon geïnspireerd werden. Hetzelfde geldt uiteraard voor het uitmaken van politici voor pedofielen en het recente bezoedelen van kindergraven, en dat terwijl er geen nieuwe Q Drops meer verschijnen. Ook in Nederland lijkt de sekte immers heel goed zonder te kunnen.
QAnon ontwikkelde zich verder tot een splijtzwam binnen de samenleving, die zorgde voor het beëindigen van vriendschappen en het verstoord raken van familierelaties. Verder is er het te verwachten effect op de wat langere termijn. QAnon anno 2021 trekt de authenticiteit van de objectieve werkelijkheid in twijfel en dat kan tot zware consequenties leiden. Zaken als de democratie raken in het geding wanneer de consensus wegvalt over wat we als de objectieve werkelijkheid ervaren. Bovendien zijn er wat dit aangaat nog meer factoren werkzaam. In een niet eens zo ver weg gelegen toekomst kunnen technologische ontwikkelingen onze perceptie van de werkelijkheid eveneens beïnvloeden. Dat lijkt een ander onderwerp, maar aangezien extreemrechtse elementen ook hier niet ontbreken zijn er zeker raakvlakken.
Dit is een lang artikel, maar er vallen desondanks nog talloze punten te verbinden. Eén ding staat voorlopig echter zo goed als vast: QAnon valt voorlopig niet meer weg te denken.