Categorieën
Politiek

Trump heeft het populisme verraden

Oorspronkelijke tekst (Engels): RT, 11 januari 2021

fotografie: Ulf Andersen

door Slavoj Zizek

Slavoj Zizek is cultuurfilosoof. Hij is senior onderzoeker aan het Instituut voor Sociologie en Filosofie van de Universiteit van Ljubljana, Global Distinguished Professor of German aan de Universiteit van New York, en internationaal directeur van het Birkbeck Institute for the Humanities van de Universiteit van Londen.
Zijn boek ‘Als een dief op klaarlichte dag‘ is onlangs verschenen bij onze uitgeverij Starfish Books.

Bij zijn onberekenbare pogingen om zich vast te grijpen aan de macht doet de vertrekkende Amerikaanse president Donald Trump om de verkeerde redenen het juiste. Het ondemocratische kiesstelsel moet worden ontmanteld, maar hij heeft niet het belang van zijn aanhangers voor ogen.

Toen de Britse arrondissementsrechter Vanessa Baraitser de Amerikaanse eis om Julian Assange uit te leveren verwierp, gaven veel linkse en liberale critici commentaar op deze uitspraak in bewoordingen die herinneren aan de beroemde regels uit T.S. Eliots Murder in the Cathedral: “The last temptation is the greatest treason / To do the right deed for the wrong reason.” (De laatste verleiding is het grootste verraad / Om het juiste te doen om de verkeerde reden.) In het stuk is Becket bang dat ʻhet juisteʼ dat hij wil doen (de beslissing om de koning te weerstaan en zichzelf op te offeren) gegrond is op een ʻverkeerde redenʼ (zijn egoïstische zoektocht naar de glorie van de heiligheid). Hegel zou op zijn probleem hebben gereageerd door te zeggen dat het in onze daden gaat om de publieke inhoud ervan: als ik een heldhaftig offer breng, dan is het dát wat telt, los van mijn privé-motieven, die ziekelijk van aard kunnen zijn.

Maar de weigering om Assange uit te leveren aan de VS is een ander geval: het was duidelijk het juiste om te doen, maar wat verkeerd is zijn de publiekelijk uitgesproken redenen om het te doen. De rechter was het volledig eens met de bewering van de Amerikaanse autoriteiten dat de activiteiten van Assange buiten het domein van de journalistiek vielen en rechtvaardigde haar beslissing uitsluitend op grond van zijn geestelijke gezondheid – ze zei: ʻDe algemene indruk is die van een depressieve en soms wanhopige man, die oprecht bang is voor zijn toekomst.ʼ Ze voegde eraan toe dat Assangeʼs hoge intelligentie betekent dat hij er waarschijnlijk in zou slagen om zichzelf van het leven te beroven.

Het inroepen van de geestelijke gezondheid is dus een excuus voor het bieden van gerechtigheid – de impliciete maar duidelijke publieke boodschap van de rechter is: ʻIk weet dat de beschuldiging niet klopt, maar ik ben niet bereid om dat toe te geven, dus concentreer ik me liever op de geestelijke gezondheid.ʼ (Plus, nu de rechtbank ook borgtocht voor Assange heeft afgewezen, zal hij in eenzame opsluiting in de gevangenis moeten blijven, hetgeen hem juist tot zijn zelfmoordplannen had aangezet…) Assangeʼs leven is (misschien) gered, maar zijn Missie – de vrijheid van de pers, de strijd voor het recht om alle misdaden van staten openbaar te maken – blijft een misdaad. Dit is een indicatief voorbeeld van wat het humanisme van onze rechtbanken werkelijk inhoudt.

Maar dit alles is algemeen bekend – wat we zouden moeten doen is de dichtregels van T.S. Eliot toepassen op twee andere recente politieke gebeurtenissen. Is de komedie die op 6 januari in Washington plaatsvond niet het laatste bewijs – als er al een nodig was – dat Assange niet aan de VS moet worden uitgeleverd? Het zou net zoiets zijn als het aan China uitleveren van dissidenten die uit Hongkong zijn ontsnapt.

De eerste gebeurtenis: toen Trump druk uitoefende op Mike Pence, zijn vice-president, om de verkiezingsuitslag niet te certificeren, vroeg hij Pence ook om het juiste te doen om de verkeerde reden: ja, het Amerikaanse kiesstelsel is vervalst en gecorrumpeerd, het is één grote fopspeen, georganiseerd en gecontroleerd door de ʻdeep state.ʼ De implicaties van Trumps eis zijn interessant: hij stelde dat Pence, in plaats van gewoon te handelen in zijn grondwettelijk voorgeschreven proforma-rol, de certificering van de stembusuitslag in het Congres had kunnen vertragen of belemmeren.

Nadat de stemmen zijn geteld, moet de vice-president gewoon de uitslag bekendmaken, waarvan de inhoud vooraf is bepaald – maar Trump wilde dat Pence zou handelen alsof hij een echte beslissing nam… Wat Trump eiste was geen revolutie, maar een wanhopige poging om zijn huid te redden door Pence te dwingen binnen de institutionele orde te handelen, door de letter van de wet letterlijker te nemen dan hij bedoeld was.

De tweede gebeurtenis: toen pro-Trump-betogers op 6 januari het Capitool binnenvielen, deden ze eveneens het juiste om de verkeerde redenen. Ze hadden gelijk toen ze protesteerden tegen het Amerikaanse kiesstelsel, met zijn gecompliceerde mechanismen die tot doel hebben een rechtstreekse uiting van ontevredenheid van het volk onmogelijk te maken (dit werd duidelijk gesteld door de Founding Fathers zelf). Maar hun poging was geen fascistische coup – voordat ze aan de macht komen, sluiten fascisten doorgaans een overeenkomst met het grootkapitaal, maar nu ʻmoet Trump uit zijn ambt worden gezet om de democratie overeind te houden, zeggen de leiders van het bedrijfsleven

Heeft Trump dus de betogers tegen het grootkapitaal opgezet? Niet echt: bedenk dat Steve Bannon uit het Witte Huis werd gegooid nadat hij zich niet alleen had verzet tegen het belastingplan van Trump, maar ook openlijk had gepleit voor het verhogen van de belastingen voor de rijken naar 40 procent, en bovendien had betoogd dat het redden van banken met overheidsgeld ʻsocialisme voor de rijkenʼ is.

Trump die de belangen van gewone mensen verdedigt is als Citizen Kane uit de klassieke film van Orson Welles – wanneer een rijke bankier hem ervan beticht het op te nemen voor de arme meute, antwoordt hij: ja, zijn krant spreekt voor het arme gewone volk om het echte gevaar te voorkomen dat het arme gewone volk voor zichzelf zal spreken.

Moerasdier met een populistische façade

Zoals Yuval Kremnitzer heeft aangetoond, is Trump een populist die binnen het systeem blijft. Zoals elk populisme wantrouwt ook zijn versie de politieke vertegenwoordiging en doet het alsof het rechtstreeks voor het volk spreekt – het klaagt over de manier waarop zijn handen gebonden zijn door de ʻdeep stateʼ en het financiële establishment, dus de boodschap luidt: ʻAls onze handen niet gebonden zouden zijn, zouden we onze vijanden voor eens en altijd kunnen uitschakelen.ʼ

In tegenstelling tot het oude autoritaire populisme (zoals het fascisme), dat bereid is de formeel-representatieve democratie af te schaffen en werkelijk de macht over te nemen en een nieuwe orde op te leggen, heeft het huidige populisme geen coherente visie op een of andere nieuwe orde – de positieve inhoud van zijn ideologie en politiek is een inconsistent samenraapsel van maatregelen om ʻonze eigenʼ armen om te kopen, de belastingen voor de rijken te verlagen, de haat te richten op de immigranten en op onze eigen gecorrumpeerde elite die banen uitbesteedt, enz. Daarom willen de huidige populisten zich niet echt ontdoen van de gevestigde representatieve democratie en de macht ook niet volledig overnemen: ʻzonder de “boeien” van de liberale orde om tegen te strijden, zou nieuw rechts daadwerkelijk echte actie moeten ondernemen,ʼ en dit zou de leegte van hun programma duidelijk maken. De huidige populisten kunnen alleen functioneren door hun doel oneindig lang uit te stellen, omdat ze alleen maar kunnen functioneren als tegenstander van de ʻdiepe staatʼ van het liberale establishment: ʻNieuw rechts probeert niet, althans niet in dit stadium, een opperste waarde te vestigen – bijvoorbeeld de natie, of de leider – die de wil van het volk volledig tot uitdrukking zou brengen en daardoor de afschaffing van de vertegenwoordigingsmechanismen mogelijk zou maken en misschien zelfs zou vergen.ʼ

Wat dit betekent, is dat de echte slachtoffers van Trump zijn gewone aanhangers zijn, die zijn gebrabbel tegen liberale zakelijke elites en grote banken serieus nemen. Hij is de verrader van zijn eigen populistische zaak. Zijn liberale critici beschuldigen hem ervan dat hij zijn aanhangers schijnbaar alleen maar controleert, terwijl hij echt aan hun kant zou staan en hen zou aanzetten tot gewelddadig handelen. Maar hij staat NIET echt AAN hun kant. Op de ochtend van 6 januari richtte hij zich tot de betogers: ʻWe gaan naar het Capitool lopen. En we gaan onze dappere senatoren en Congresleden aanmoedigen. En we gaan waarschijnlijk niet zo hard juichen voor sommigen van hen, want je kunt ons land nooit terugpakken met zwakheid, je moet kracht tonen en je moet sterk zijn.ʼ Maar toen de meute dit deed en optrok naar het Capitool, trok Trump zich terug in het Witte Huis en keek hij op de televisie hoe het geweld zich op Capitol Hill ontvouwde.

Ontmaskering van de nepdemocratie

Wilde Trump echt een coup plegen? Het ondubbelzinnige antwoord luidt: NEE. Toen de meute het Capitool binnendrong, legde hij een verklaring af: ʻIk ken jullie pijn. We hadden een verkiezing die van ons gestolen werd. Het was een aardverschuiving, en iedereen weet het, vooral de andere partij. Maar jullie moeten nu naar huis gaan. We moeten vrede hebben. We moeten recht en orde hebben.ʼ Trump gaf zijn tegenstanders de schuld van het geweld en prees zijn aanhangers, door te zeggen: ʻWe mogen deze mensen niet in de kaart spelen. We moeten vrede hebben. Dus ga naar huis. We houden van jullie, jullie zijn heel bijzonder.ʼ

En toen de menigte zich begon te verspreiden, plaatste Trump een tweet ter verdediging van de acties van zijn aanhangers die het Capitool bestormden en vernielden: ʻDit zijn de dingen die gebeuren als een heilige verkiezingsoverwinning zo ongefundeerd en wreed van je wordt gestolen.ʼ Hij sloot zijn tweet af met: ʻOnthoud deze dag voor altijd!ʼ Ja, dat moeten we doen, want hij toonde de valsheid van de Amerikaanse democratie en de valsheid van het populistische protest ertegen. Slechts een paar verkiezingen in de VS hebben er echt toe gedaan – zoals de Californische gouverneursverkiezingen van 1934: de Democratische kandidaat Upton Sinclair verloor omdat het hele establishment een voorheen ongehoorde campagne van leugens en laster organiseerde (Hollywood heeft gezegd dat, als Sinclair wint, het naar Florida zal verhuizen, enz.).

Op donderdag 7 januari hield Trump nóg een korte toespraak waarin hij, in tegenspraak met wat hij eerder had gezegd, de aanval op het Capitool ondubbelzinnig veroordeelde als een bedreiging voor de openbare orde en beloofde mee te zullen werken aan de vreedzame overdracht van de macht. Hoewel hij dit waarschijnlijk zei uit angst voor zijn persoonlijke lot, bevestigde deze daad dat hij lid was en is van het establishment – niet eens een rechtse held, maar een lafaard. Geen wonder dat grote aantallen van zijn fans hem nu al ʻeen verraderʼ noemen, onderdeel van het Washingtonse ʻmoerasʼ dat hij had beloofd te zullen droogleggen. Dit betekent natuurlijk niet dat zijn aanhangers op wat voor manier dan ook progressieven zijn die door Trump verraden werden: ze hebben hun feitelijke grieven op een rechts-populistische manier geuit. Er zit een kern van waarheid in hun klachten, maar die hebben ze zelf verraden door de vorm van hun activiteit. Hoe gek het ook mag klinken: als ze het serieus menen moeten ze zich bij Bernie Sanders aansluiten.

De woedende, ontevreden meute die het parlement aanvalt namens een populaire president die door parlementaire manipulaties van zijn macht is beroofd … klinkt dat bekend? Ja: dit had in Brazilië of in Bolivia moeten gebeuren – daar zou de menigte van de aanhangers van de president het volste recht hebben gehad om het parlement te bestormen en hun president opnieuw te installeren. In de VS was een heel ander spel aan de gang. Laten we dus hopen dat wat er op 6 januari in Washington is gebeurd op zijn minst een einde zal maken aan de obsceniteit van het sturen van waarnemers door de VS naar verkiezingen in andere landen, teneinde hun eerlijkheid te beoordelen – nu hebben de Amerikaanse verkiezingen zelf buitenlandse waarnemers nodig. De VS zijn een schurkenstaat, en niet pas toen Trump president werd: de aanhoudende (bijna) burgeroorlog legt een breuk bloot die er de hele tijd al was.

Vertaling: Menno Grootveld

3 reacties op “Trump heeft het populisme verraden”

Well spoken! De lafhartige dubbelheid van Trump ontmaskerd; aan het einde van de rit staat z’n aanhang met lege handen….

Dank je, Paul! Helaas ben ik bang dat we voorlopig nog niet van het ‘Trumpisme’ af zijn (zie de gebeurtenissen gisteren op het Museumplein in Amsterdam)

Dat t gewone volk altijd aan t kortste eind trekt weten we nu wel. Dat ze tegenwoordig ook aan alle kanten door de media belazerd worden is bijkomend. Het Capitool werd helemaal niet bestormd, de deuren werden open gedaan door de politie (vermomd als betogers). Net zoals bij de vreedzame samenscholing op het Museumplein de overkill aan politie in actie kwam nadat de Romero’s ( opnieuw politie vermomd als betogers) stenen begonnen te gooien. En de msm heeft niets in de gaten en wisselt het aanjagen van corona-angst af met het criminaliseren van de gewone mensen die dus weer dubbel slachtoffer zijn. En dan denken sommige mensen nog steeds dat we in een democratie leven!

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *