Categorieën
Politiek

Trump duwt Amerika in de richting van een autocratie

Oorspronkelijke tekst (Engels): The Boston Globe, 11 november 2020

fotografie: Facebook

door Timothy Snyder

Timothy Snyder, hoogleraar geschiedenis aan de Yale Universiteit, is de auteur van On Tyranny: Twenty Lessons From the Twentieth Century en, recentelijk, Our Malady: Lessons in Liberty From a Hospital Diary.

Je vastklampen aan de macht door te beweren dat je het slachtoffer bent van interne vijanden is een zeer gevaarlijke tactiek. Onderschat niet waar dit op uit kan lopen.

Als je verliest, is het goed en gezond om te weten waarom. In de Eerste Wereldoorlog, het conflict dat onze moderne wereld heeft vormgegeven, leden de Duitsers een nederlaag door de overweldigende kracht die hun vijanden aan het Westelijk Front wisten te verzamelen. Toen de Amerikanen aan de oorlog gingen deelnemen was de Duitse nederlaag slechts een kwestie van tijd. Toch vonden de Duitse bevelhebbers het na de oorlog nuttig om in plaats hiervan te spreken van een ʻdolksteek in de rugʼ door toedoen van linksen en joden. Deze grote leugen was een probleem voor de nieuwe Duitse democratie, omdat erdoor werd gesuggereerd dat de grootste politieke partij, de sociaal-democraten, en een nationale minderheid, de joden, buiten de nationale gemeenschap stonden. De leugen werd overgenomen door de naziʼs, en nadat ze aan de macht waren gekomen tot een centraal element van hun versie van de geschiedenis gemaakt. De schuld lag elders.

Het is altijd verleidelijk om anderen de schuld te geven van jouw nederlaag. Maar als een nationale leider dat doet en een grote leugen in het systeem injecteert, brengt hij de democratie in groot gevaar. Anderen uitsluiten van de nationale gemeenschap maakt de democratie theoretisch onmogelijk, en weigeren een nederlaag te aanvaarden maakt die democratie praktisch onmogelijk. Wat we nu in de Verenigde Staten zien is een nieuwe, Amerikaanse incarnatie van de oude leugen: de nederlaag van Donald Trump is niet wat het lijkt, en stemmen die op hem zijn uitgebracht zijn gestolen door interne vijanden – door een linkse partij. ʻWaar het ertoe deed, hebben ze gestolen wat ze moesten stelen,ʼ tweette hij. Trump beweert dat de stemmen die op hem zijn uitgebracht allemaal ʻLegal Votesʼ waren, alsof die op zijn tegenstander dat per definitie niet waren.

Het onderschatten van Donald Trump is een fout die mensen niet moeten blijven maken. Hij verdwijnt niet als je hem uitlacht. Als dat wel zo was, was hij tientallen jaren geleden al verdwenen. Ook zullen reeds lang bestaande normen over hoe presidenten zich dienen te gedragen hem niet doen verdwijnen. Hij is een acteur en zal zich aan zijn tekst houden: het was allemaal bedrog, en hij heeft ʻruimschootsʼ gewonnen. Hij is nooit verslagen, zo luidt het verhaal, hij was het slachtoffer van een samenzwering. Deze mythe van de dolksteek in de rug kan een vast onderdeel van de Amerikaanse politiek worden, althans zolang Trump een megafoon in handen heeft, of dat nu Fox is of RT (voorheen Rusland Today) – of, ook al vinden de Democraten dit ondenkbaar, als hij als ongekozen president aan de macht blijft.

Want beweren dat een verkiezing onwettig is geweest, is een claim op het behoud van de macht. Er is een staatsgreep aan de gang en het aantal deelnemers slinkt niet, maar neemt juist toe. Weinig vooraanstaande Republikeinen hebben tot nu toe erkend dat de race voorbij is. Sleutelfiguren, zoals Mitch McConnell en Mike Pompeo, lijken aan de kant van de staatsgreep te staan. We denken misschien dat dit allemaal een strategie is om een uitweg te vinden voor de president, maar wellicht is dat wishful thinking. Het transitiebureau weigert zijn werk te beginnen. De minister van defensie, die niet wilde dat het leger burgers zou aanvallen, werd ontslagen. Het ministerie van Justitie is buiten zijn boekje getreden en heeft toestemming gegeven voor een onderzoek naar het tellen van de stemmen. De talkshows van Fox spreken nu het nieuws tegen dat Fox vorige week zelf bracht. Republikeinse parlementariërs verzinnen telkens weer nieuwe verbale formuleringen die de beweringen van Trump direct of indirect ondersteunen. Hoe langer dit doorgaat, des te groter het gevaar is voor de republiek.

Wat Trump zegt is onwaar, en de Republikeinse politici weten dat. Als de stemmen die tegen de president zijn uitgebracht frauduleus waren, dan waren de Republikeinse overwinningen in het Huis en de Senaat ook frauduleus: die stemmen stonden immers op dezelfde stembiljetten. Maar complottheorieën, zoals die van de dolksteek in de rug, gaan aan alle logica voorbij. Ze laten een wereld vol bewijzen voor wat die is en verwijzen naar een wereld vol angsten. Uit psychologisch onderzoek blijkt dat burgers juist ten tijde van verkiezingen bijzonder kwetsbaar zijn voor complottheorieën. Trump begrijpt dit, en daarom komt hij met complottheorieën die vol staan met hoofdletters en ontdaan zijn van alle feiten. Hij kijkt wel uit om te proberen iets te bewijzen. Zijn bondgenoot Newt Gingrich neigt tot het allerergste als hij een rijke jood de schuld geeft van iets dat helemaal niet gebeurd is.

De geschiedenis laat zien waar dit toe kan leiden. Als mensen geloven dat verkiezingen zijn gestolen, maakt dat de nieuwe president tot een usurpator. In Polen behaalde in 1922 een centrumkandidaat een krappe overwinning bij de presidentsverkiezingen. Hij werd door de rechtse pers uitgemaakt voor agent van de joden, om na twee weken in functie te zijn geweest vermoord te worden. Zelfs als het effect niet zo direct is, kunnen de sluimerende gevolgen van een mythe van slachtofferschap, van het idee van een dolksteek in de rug, diepgaand zijn. De Duitse dolksteek-mythe heeft de Duitse democratie niet onmiddellijk om zeep geholpen, maar de complottheorie stelde de naziʼs wel in staat om te beweren dat sommige Duitsers geen echte leden van de natie waren en dat een echte nationale regering niet democratisch kon zijn.

De democratie kan door een grote leugen worden ondermijnd. Natuurlijk zal het einde van de democratie in Amerika een eigen, Amerikaanse vorm aannemen. In 2020 heeft Trump openlijk erkend wat al decennialang steeds duidelijker wordt: de Republikeinse Partij streeft er niet zozeer naar om verkiezingen te winnen, als wel om ze te manipuleren. Deze strategie heeft zo haar verleidingen: hoe meer je je bekommert om het beperken van het kiesrecht, des te minder je je hoeft te bekommeren om wat de kiezers echt willen. En hoe minder je je bekommert om wat de kiezers willen, des te dichter je bij het autoritarisme komt. Trump heeft nu de volgende logische stap gezet: hij probeert de kiezers nu ook na de verkiezingen hun rechten te ontnemen.

De uitslag van de verkiezingen van 2020 kan zó worden geïnterpreteerd dat de Republikeinen, in het geval van bepaalde problemen, beslist in staat zijn om te vechten en te winnen. Maar het frauduleus noemen van de uitslag zal de Republikeinen, en het hele land, op een heel ander spoor zetten: door een wolk van magisch denken leidt dat uiteindelijk tot geweld.

Als je in de rug bent gestoken, is alles toegestaan. Als je beweert dat eerlijke verkiezingen oneerlijk zijn verlopen, kun je je gaan voorbereiden op verkiezingen die daadwerkelijk oneerlijk zijn. Als je je kiezers ervan weet te overtuigen dat de andere partij bedrog heeft gepleegd, beloof je ze in feite dat je de volgende keer zelf ook bedrog zult plegen. Als je de regels eenmaal hebt verbogen, zul je ze vervolgens moeten breken. De geschiedenis toont het gevaar hiervan, in het bekende voorbeeld van Hitler. Wanneer politici de democratie breken, zoals de conservatieven begin jaren dertig in Weimar-Duitsland deden, hebben ze het mis als ze denken dat ze controle zullen behouden over wat er daarna gebeurt. Er zal dan iemand opduiken die beter is opgewassen tegen de chaos en daar gebruik van weet te maken op een manier die ze niet willen of niet verwachten. De mythe van het slachtofferschap steekt de kop op en eist zijn slachtoffers.

Dit is niet het moment om een blad voor de mond te nemen. In het belang van de republiek en van hun eigen partij moeten de Republikeinen de verkiezingsuitslag accepteren.

Vertaling: Menno Grootveld

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *