Categorieën
Politiek

Is de show dan eindelijk voorbij voor Donald Trump?

Oorspronkelijke tekst (Engels): The Guardian, 5 november 2020

fotografie: Wikipedia

door Judith Butler

Judith Butler is hoogleraar aan de faculteit voor vergelijkende literatuurwetenschappen en bij het programma voor kritische theorie aan de Universiteit van Californië te Berkeley. Haar laatste boek is The Force of Nonviolence (Verso).

Er hoefde nooit aan getwijfeld te worden dat Donald Trump er niet in zou slagen om gracieus en snel van het toneel te verdwijnen. Voor velen van ons was de enige vraag hoe destructief hij zou worden tijdens zijn val. Ik weet dat het woord ʻvalʼ meestal is voorbehouden aan koningen en tirannen, maar dat is dan ook het theater waar we ons in bevinden, zij het dat de koning hier tegelijkertijd de clown is, en de man aan de macht een kind dat wordt overmand door woedeaanvallen zonder dat er volwassenen in de buurt zijn.

We weten dat Trump zal proberen alles te doen om aan de macht te blijven, om die ultieme catastrofe in het leven te vermijden dat hij ʻeen verliezerʼ wordt. Hij heeft laten zien dat hij bereid is het kiesstelsel te manipuleren en te vernietigen als dat nodig is. Wat minder duidelijk is, is of hij kan doen waarmee hij nu dreigt, of dat die ʻdreigingʼ in de lucht zal blijven hangen als een machteloos gebaar. Als houding is zijn dreiging om een einde te maken aan het stemmen of om de verkiezingen ongeldig te laten verklaren een soort spektakel, in elkaar gezet voor consumptie door zijn achterban. Maar als het als een juridische strategie wordt gezien door een team van advocaten, en dan ook nog eens advocaten die voor de overheid werken, vormt het een ernstig gevaar voor de democratie. Zoals zo vaak tijdens het presidentschap van Trump vragen we ons af of hij bluft, plannetjes smeedt, acteert (een show opvoert) of zal doen wat hij zegt (en echte schade zal aanrichten). Het is één ding om je op te stellen als de man die onnoemelijke schade kan toebrengen aan de democratie om aan de macht te blijven; het is iets heel anders om die show in de praktijk te brengen en de rechtszaken aan te spannen die de verkiezingsnormen en -wetten die het stemrecht garanderen zouden ontmantelen, waardoor het raamwerk van de Amerikaanse democratie in gevaar komt.

Toen we naar de stembus gingen, stemden we niet zozeer voor Joe Biden/Kamala Harris (centristen die de meest progressieve gezondheidszorg- en financiële plannen van zowel Bernie Sanders als Elizabeth Warren afwezen) als wel voor de mogelijkheid om überhaupt te kunnen stemmen, voor het behoud van de electorale democratie. Degenen onder ons die niet in de gevangenis zaten, hadden het gevoel dat wij duurzame kieswetten bezaten, als onderdeel van een constitutioneel raamwerk dat ons gevoel voor politiek richting geeft. Velen van degenen die nog niet eerder van hun kiesrecht waren beroofd, beseften niet eens dat hun leven berustte op een fundamenteel vertrouwen in het juridische raamwerk. Maar het concept van het recht als iets dat onze rechten waarborgt en ons handelen stuurt, is getransformeerd in dat van een juridisch slagveld. Er is geen wettelijke norm waartegen onder Trump niet kan worden geprocedeerd. Een wet is er niet om geëerbiedigd of gehoorzaamd te worden, maar een potentiële aanleiding voor een rechtszaak. Procederen wordt het ultieme juridische domein, en alle andere soorten recht, zelfs grondrechten, worden nu gereduceerd tot zaken waarover onderhandeld kan worden binnen dat domein.

Hoewel sommigen Trump verwijten dat hij regeren ziet als een bedrijfsmodel, waarbij hij geen grenzen in acht neemt als het gaat om de zaken waarover hij kan onderhandelen om winst te behalen, is het van belang om in de gaten te houden dat veel van zijn zakelijke deals zijn uitgemond in rechtszaken (vanaf 2016 is hij betrokken geweest bij meer dan 3500 rechtszaken). Hij gaat naar de rechter om de uitspraak af te dwingen die hij wil. Als de fundamentele wetten die ten grondslag liggen aan verkiezingen worden betwist, als iedere wettelijke bescherming frauduleus wordt verklaard en als een instrument wordt gezien waarvan degenen die zich tegen hem verzetten profiteren, dan blijft er geen wet over die kan verhinderen dat juridische procedures de democratische normen kunnen vernietigen. Wanneer hij oproept om een einde te maken aan het tellen van de stemmen (net als zijn oproep om een einde te maken aan het testen op COVID), probeert hij te voorkomen dat een realiteit werkelijkheid wordt en tracht hij de controle te behouden over wat als waar of onwaar moet worden gezien. De enige reden dat de pandemie in de VS zo huishoudt, aldus Trump, is dat er testen zijn die numerieke resultaten opleveren. Als er geen manier zou zijn om te weten hoe slecht het gaat, dan kan het blijkbaar gewoon niet slecht gaan.

In de vroege uren van 3 november riep Trump op om een einde te maken aan het tellen van de stembiljetten in de belangrijkste staten waar hij vreesde te gaan verliezen. Als het tellen zou doorgaan, zou Biden immers wel eens kunnen winnen (dat is inmiddels ook gebeurd – noot vertaler). Om die uitkomst te vermijden, wilde hij het tellen laten stoppen, zelfs als burgers op die manier het recht werd ontnomen om hun stem te laten meetellen. In de VS heeft het tellen van de stemmen altijd enige tijd in beslag genomen: dat is de geaccepteerde norm. Dus waarom nu zoʼn haast? Als Trump zeker had gewonnen als het tellen van de stemmen zou zijn gestopt, hadden we kunnen begrijpen waarom hij dat wilde. Maar waarom zou hij er een eind aan hebben willen maken, gezien het feit dat hij de winst op dat moment nog niet binnen had? Als een rechtszaak om het tellen te laten stoppen gepaard gaat met een rechtszaak waarin wordt beweerd dat er sprake is geweest van fraude (zonder dat daar enige basis voor is), dan kan hij voor wantrouwen in het systeem zorgen, een wantrouwen dat, als het maar diep genoeg is, uiteindelijk de beslissing zal overlaten aan de rechtbanken, die hij heeft volgepakt met degenen waarvan hij denkt dat ze hem aan de macht zullen houden. Die rechtbanken zouden dan, samen met de vice-president, een plutocratische macht vormen die de vernietiging van de electorale politiek zoals wij die kennen in werking zou stellen. Het probleem is echter dat deze machten, ook al steunen ze hem over het algemeen, de grondwet niet noodzakelijkerwijs uit loyaliteit jegens hem zullen willen vernietigen.

Sommigen van ons zijn geschokt dat hij bereid is zo ver te gaan, maar dit is vanaf het begin van zijn politieke carrière zijn werkwijze geweest. We beven nog steeds bij de gedachte dat we de kwetsbaarheid hebben gezien van de wetten die ons als democratie grondvesten en oriënteren. Maar wat altijd kenmerkend is geweest voor het Trump-regime, is dat de uitvoerende macht consequent de wetten van het land heeft aangevallen, op hetzelfde moment dat hij beweert wet en orde te vertegenwoordigen. De enige manier waarop die tegenspraak kan kloppen, is als wet en orde uitsluitend door hem worden belichaamd. Een merkwaardige hedendaagse vorm van door de media gestuurd narcisme verandert zo in een dodelijke vorm van tirannie. Degene die het rechtsregime vertegenwoordigt gaat ervan uit dat hij de wet is, dat hij de wet kan maken en breken zoals hij wil, en daardoor wordt hij uit naam van de wet een machtige misdadiger.

Fascisme en tirannie kunnen vele vormen aannemen, zoals door wetenschappers is aangetoond, en ik ben het niet eens met degenen die beweren dat het nationaalsocialisme het model blijft waaraan alle andere vormen van fascisme moeten worden afgemeten. En hoewel Trump geen Hitler is, en electorale politiek niet bepaald hetzelfde is als een militaire oorlog (en ook nog geen burgeroorlog, tot nu toe), is er sprake van een algemene logica van vernietiging die in werking treedt als de val van de tiran bijna zeker lijkt. In maart 1945, toen zowel de geallieerden als het Rode Leger ieder nazi-verdedigingsbolwerk hadden ingenomen, besloot Hitler de natie zelf te vernietigen, en gaf hij opdracht tot de vernietiging van transport- en communicatiesystemen, industrieterreinen en openbare nutsvoorzieningen. Als hij ten onder ging, dan moest de natie ook maar ten onder gaan. Hitlers missive heette ʻDestructieve Maatregelen binnen het Territorium van het Reich,ʼ maar zij ging de geschiedenis in als het ʻNero-decreet,ʼ indachtig de Romeinse keizer die familie en vrienden doodde, en degenen die als ontrouw werden gezien strafte, in zijn meedogenloze verlangen om de macht vast te houden. Terwijl zijn aanhangers begonnen te vluchten, pleegde Nero zelfmoord. Zijn vermeende laatste woorden: ʻWelk een kunstenaar sterft in mij!ʼ

Trump was geen Hitler en ook geen Nero, maar wel een zeer slechte kunstenaar die door zijn aanhangers is beloond voor zijn ellendige optredens. Zijn aantrekkingskracht op bijna de helft van het land berustte op het cultiveren van een praktijk die een opgewekte vorm van sadisme toestaat, bevrijd van alle ketenen van morele schaamte of ethische verplichtingen. Deze praktijk heeft zijn perverse bevrijding niet helemaal volbracht. Niet alleen heeft ruim de helft van het land gereageerd met afschuw of afwijzing, maar het schaamteloze spektakel is altijd afhankelijk geweest van het schetsen van een luguber beeld van links, dat moralistisch, repressief en veroordelend zou zijn, en bereid om de algemene bevolking te beroven van elk gewoon plezier en iedere vrijheid. Op die manier nam de schaamte een permanente en noodzakelijke plaats in in het Trumpiaanse scenario, in zoverre dat het geëxternaliseerd en ondergebracht werd bij links: links wil dat u zich schaamt voor uw vuurwapens, uw racisme, uw seksuele geweldplegingen, en uw xenofobie! De opgewonden fantasie van zijn aanhangers was dat hun schaamte dankzij Trump overwonnen zou worden, dat ze bevrijd zouden worden van links en van de repressie van hun vrijheid van meningsuiting en hun gedrag, en dat ze een vrijbrief zouden krijgen om eindelijk alle milieuregelgeving en internationale akkoorden aan hun laars te lappen, racistische gal te spuwen en openlijk hardnekkige vormen van misogynie te botvieren. Terwijl Trump campagne voerde bij mensenmenigten die opgetogen waren over racistisch geweld, beloofde hij hen ook bescherming tegen de dreiging van een communistisch regime (Biden?) dat hun inkomens zou herverdelen, hun vlees zou afnemen en uiteindelijk een ʻmonsterlijkeʼ en radicale zwarte vrouw als president zou installeren (Harris?).

De verslagen president zegt echter dat hij heeft gewonnen, hoewel iedereen weet dat dat niet zo is, althans nóg niet. Zelfs Fox accepteert zijn claim niet, en zelfs Pence zegt dat iedere stem moet worden geteld. De tiran, die zich in een neerwaartse spiraal bevindt, vraagt om een einde aan het testen, aan het tellen, aan de wetenschap en zelfs aan de kieswet, aan al die vervelende methodes om na te gaan wat wel en wat niet waar is, teneinde de waarheid nog een keer te kunnen verdraaien. Als hij dan toch moet verliezen, zal hij proberen de democratie in zijn val mee te nemen.

Maar als de president zichzelf tot winnaar uitroept, en door iedereen wordt uitgelachen, en zelfs door zijn vrienden een dwaas wordt genoemd, dan staat hij uiteindelijk alleen met zijn waandenkbeeld van zichzelf als machtige vernietiger. Hij kan procederen zoveel hij wil, maar als de juristen hun biezen pakken en de vermoeide rechtbanken niet meer naar hem luisteren, zal hij alleen nog maar heersen over het eiland genaamd Trump, als in een soort reality-show. Misschien krijgen we dan eindelijk de kans om Trump te laten uitgroeien tot een voorbijgaand spektakel van een president die, in zijn streven om de wetten die de democratie ondersteunen te vernietigen, de grootste bedreiging van die democratie is geworden, zodat de weg nu vrij is voor wat rust, na iets wat op een eindeloze uitputtingsslag leek. Laat het nu maar eens zien, Sleepy Joe!

Vertaling: Menno Grootveld

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *